ผักก้านจ้อง

ชื่อสมุนไพร ตาลปัตรฤาษี ผักก้านจ้อง ชื่อวิทยาศาสตร์ Limnocharis flava (L.) Buchenau ชื่อวงศ์ Limnocharitaceae ชื่อสามัญ - ชื่ออื่นๆ ผักคันจอง (ตะวันออกเฉียงเหนือ) คันช้อน (นครราชสีมา) นางกวัก บัวค้วก บัวลอย ตาลปัตรยายชี บอนจีน ผักพาย ผักตบใบพาย ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้ล้มลุก อายุหลายปี ชอบอาศัยอยู่ในน้ำ สูง 30-50 เซนติเมตร อวบน้ำ ลำต้นเป็นเหง้าสั้นๆใต้ดิน มีไหลสั้นๆ มีน้ำยางสีขาวที่ก้านและใบ ใบ เป็นใบเดี่ยว แตกจากโคนเป็นกระจุก เรียงเวียนซ้อนกัน แผ่นใบแผ่รูปไข่ถึงเกือบกลม คล้ายตาลปัตร สีเขียวนวล แผ่นใบเรียบ ใบอวบน้ำ พองลม กว้าง 6-16 เซนติเมตร ยาว 10-25 เซนติเมตร โคนใบมน ปลายใบกลมหรือมน มักมีรอยเว้าตรงกลาง ขอบใบเรียบ เป็นคลื่น ก้านใบเป็นสามเหลี่ยมยาวและอวบน้ำ สีเขียวอ่อน ก้านใบยาว 12-85 ซม. บริเวณโคนแผ่เป็นปีกแคบๆ กาบยาวได้ประมาณ 20 ซม. เมื่อหักก้านใบจะมียางสีขาวซึมออกมา ดอกช่อสีเหลือง ออกเป็นช่อแบบซี่ร่ม ก้านยาว 20-70 เซนติเมตร มีดอกย่อย 7-12 ดอก ก้านดอกยาว 10-60 ซม. ก้านช่อดอกเป็นเหลี่ยมเช่นเดียวกับก้านใบ ยาว 3-7 เซนติเมตร ดอกบานขนาด 1.5-2 เซนติเมตร มีกลีบเลี้ยง 3 กลีบ สีเขียวรูปไข่ ยาว 1.6-1.7 ซม. กลีบดอก 3 กลีบ รูปไข่หรือสามเหลี่ยมฐานกว้าง บางย่น ยาว 2-2.5 ซม. ใบประดับรูปไข่หรือรูปใบหอก ยาว 1.5-2.5 ซม. ปลายใบประดับกลมหรือเป็นกิ่งหนาม เกสรเพศผู้มีจำนวนมากมีบางส่วนเป็นหมัน เรียงตัวกันเป็นรูปทรงกลม สั้นกว่ากลีบดอก ก้านเกสรยาวประมาณ 4.5 มม. อับเรณูยาวได้ประมาณ 0.2 ซม. คาร์เพลยาวได้ประมาณ 0.6 ซม. สีเขียวแกมเหลือง รังไข่เหนือวงกลีบ ผล เป็นผลแบบผลกลุ่ม รูปกึ่งทรงกลม กว้าง 1.5-2 เซนติเมตร ยาว 1-1.6 ซม. มีผลย่อยติดกันเป็นกระจุกแน่น สีน้ำตาล เมล็ดจำนวนมาก สีน้ำตาลเข้ม รูปเกือกม้า ยาว 1-1.5 มิลลิเมตร มีสันนูน พบตั้งแต่ระดับน้ำทะเล จนถึง 600-700 เมตร ออกดอกช่วงเดือนมิถุนายนถึงกรกฎาคม พบตามหนองน้ำ คู คลอง ริมห้วย ที่ชื้นแฉะ และในนาข้าว

สรรพคุณ 1.ช่วยเจริญอาหาร และป้องกันไข้หัวลม(ใบ) 2.เป็นผักสด จิ้มกับน้ำพริก ลาบ และใช้ (ใบอ่อน ก้านใบอ่อน ช่อดอก) 3.เป็นอาหารสัตว์ และทำปุ๋ย(ทั้งต้น)